باغ موزه های ایرانی از شهرتی جهانی برخوردارند که برخی از آن ها در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده اند. معروفترین باغ موزه های تهران عبارتند از:
باغ موزه کاخ سعدآباد
این کاخ موزه با مساحت ۱ میلیون و ۱۰۰ هزار مترمربع دارای بیشترین فضای سبز در شمال تهران می باشد. کاخ سعدآباد در ابتدا کاخ تابستانی شاهان قاجار بوده است اما در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی با افزایش کوشکها و فضای سبز به محل اقامت تابستانی رضاشاه تبدیل شد، بعدها کاخ های دیگری هم برای سکونت اعضای خاندان پهلوی در آن ساخته شد که بعد از انقلاب به موزه تبدیل شدند. معروفترین موزه های این مجموعه، موزه سبز و کاخ تابستانی می باشند.
باغ موزه کاخ نیاوران
این باغ ۱۱ هکتاری که در شمال تهران قرار دارد، در ابتدا کاخ ییلاقی فتحعلی شاه قاجار بوده است. بعدها ناصرالدینشاه کاخ صاحبقرانیه را در این مجموعه ساخت. در زمان پهلوی عمارتی برای سکونت خانواده محمدرضاشاه در آن ساخته شد. بیشتر عمارتها و مبلمان و اثاثیه داخل این مجموعه در سال ۱۳۶۵ هجری شمسی به موزه تبدیل شدند.
باغ موزه کاخ گلستان
این باغ ۴/۵ هکتاری در میدان ارگ تهران، از سال ۹۸۸ هجری قمری و دوران شاه عباس صفوی وجود داشته است. تغییرات اساسی در این باغ در زمان ناصرالدینشاه ایجاد شد. بعدها پهلوی اول و دوم نیز در این کاخ تاج گذاری کردند. موزه های این کاخ از لحاظ معماری، کاشیکاری و... بسیار جذاب و دیدنی هستند و از بناهای معروف کاخ گلستان می توان تالار آینه، ایوان تخت مرمر و عمارت شمس العماره که اولین ساختمان چندطبقهای در تهران می باشد و... را نام برد. این کاخ در سال 1392 هجری شمسی به عنوان میراث بشری از جانب یونسکو به ثبت رسید.
باغ موزه عمارت مسعودیه
این مجموعه۴۰۰۰ مترمربع مساحت دارد که در سال ۱۲۹۵ هجری شمسی به دستور مسعود میرزا، فرزند ناصرالدین شاه، ساخته شده است. عمارت مسعودیه از نظر معماری بسیار ارزشمند است زیرا در ساخت این عمارت هنرهای گچ بری، کاشیکاری، خطاطی، نقاشی دیواری و تزئیناتی نفیس به کار رفته است. این مجموعه در سال ۱۳۷۶ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
باغ موزه هنر ایرانی
این باغ با مساحتی کمتر از یک هکتار در منطقه الهیه تهران واقع می باشد و پیشینه آن به دوران پهلوی اول میرسد. عمارت بسیار زیبایی هم در این باغ قرار دارد که از آن برای فضای نمایشگاهی و آموزشی استفاده میشود. دوازده ماکت از معروفترین بناهای تاریخی سراسر ایران که به دست هنرمندان ایتالیایی ساخته شده اند مانند برج آزادی تهران، برج میلاد تهران، شمس العماره، گنبد قابوس، نقش رستم، سی وسه پل اصفهان، عمارت چهلستون، هشت بهشت، گنبد سلطانیه زنجان، قره کلیسا، باغ فین کاشان، کاروانسرای مهیار و... در این باغ قرار داده شده است. همچنین آثار حجمی هنرمندان معروف ایرانی در این باغ به طور دائمی نمایش داده میشوند.
باغ موزه فردوس
باغ فردوس به عنوان یکی از خانه های ارزشمند و تاریخی در بخش شمیرانات تهران واقع می باشد که از زمان سلسلهی قاجار تا به امروز به جا مانده است و بنا به دلایل مادی بعدها این باغ به رضا شاه واگذار شد. در سال ۱۳۵۰ هجری شمسی عمارت این باغ به مرکز فرهنگی و نمایشگاهی تبدیل شد. این باغ از سال 1381 هجری شمسی به عنوان موزه سینما مورد بهره برداری قرار گرفته است.
باغ موزه دکتر حسابی
موزه دکتر حسابی چند ماه پس از فوت وی، در اواخر سال ۱۳۷۱ هجری شمسی و در منزل مسکونی او افتتاح شد. موزه پروفسور حسابی با قدمت نزدیک به 100 سال در تهران در محله قدیمی مقصود بیک تجریش قرار دارد. این موزه در یک باغ با مساحت 4000 متر مربع، در طبقه سوم و در ضلع غربی منزل دکتر حسابی راهاندازی شده که شامل وسایل شخصی دکتر حسابی و وسایل دستساز وی، لوح تقدیر و مدارک تحصیلی و علمی، مدالها و نشانها، عکسهای خانوادگی و... است. در این موزه همچنین آثار تقدیمی دکتر حسابی شامل تابلوی نقاشی، تابلوی خط، فرش و صنایع دستی همراه با تمام آثار تألیف و ترجمه شده وی به نمایش گذاشته شده است.
باغ موزه خانه مقدم
خانه تاریخی مقدم (منزل پدری استاد محسن مقدم) به مساحت ۲۱۱۷ مترمربع در نزدیکی میدان توپخانه قرار دارد و از اواخر دوران قاجار تا امروز پا برجا مانده است. این خانه به دلیل داشتن اشیای بسیار ارزشمند، یکی از گران بهاترین خانه های جهان به شمار می رود. محسن مقدم اولین باستان شناس ایرانی و از شاگردان کمال الملک بوده است. استاد مقدم و همسر فرانسوی وی تصمیم گرفتند اشیا ارزشمند ایران را که در آن زمان رو به نابودی بود خریداری کنند و در این خانه گرد هم آورند.
باغ موزه تماشاگه زمان
موزه زمان یک عمارت تاریخی در باغی به وسعت۶۷۰۰ مترمربع واقع می باشد. پیشینه این باغ به دوران پادشاهان قاجاری از جمله ناصرالدین شاه و محمد شاه قاجار میرسد. ابزارهای زمان سنجی در این موزه سیر عمل زمانسنجی از گذشته های دور تا به امروز را روایت میکنند. ساعت های بسیار گران قیمتی در موزه این باغ به نمایش گذاشته شده است.
باغ موزه نگارستان
پیشینه این باغ که نزدیک میدان بهارستان می باشد به دوران فتحعلی شاه قاجار برمیگردد. عمارت بزرگ این باغ به دلیل نقاشیها و نگاره های زیبایش از درباریان دوران قاجار به باغ نگارستان مشهور شده است. در زمان ناصرالدینشاه بخشی از فضای این باغ به فضای آموزشی اختصاص داده شد و ملکالشعرای بهار، علیاکبر دهخدا و دکتر محمود حسابی از جمله دانشآموختگان آن بودهاند. این بنا به سبک کلاه فرنگی ساخته شده است و دارای دو عمارت به نام های دلگشا و تالار قلمدان می باشند. این باغ دارای ۶۴ اتاق، چهار تالار، کتابخانه با چهار سالن می باشد. تالارها با آینهکاری، نقوش طلایی و چلچراغهای با ارزش مزین شده است.
منابع: